HSP (HoogSensitief Persoon) en werk: jezelf blijven in een stressvolle omgeving
Hooggevoelige werknemers hebben een groot empathisch vermogen en zijn niet zelden creatieve en bevlogen mensen. Ben jij hooggevoelig, dan ben je in staat om mensen, sfeer, teams en trends goed aan te voelen. Intuïtief weet je vaak wat er aan de hand is en zelfs wat er nodig is op organisatieniveau. Je bent in staat om overzicht te creëren over de meest ingewikkelde situaties. Je hebt bovendien oog voor details, je bent eerlijk en consciëntieus.

Dat maakt je tot een waardevolle medewerker in een organisatie, mits je op een positie zit waar je daar ook iets mee kunt en jezelf niet verliest. Een valkuil van empathie is immers: je te veel aanpassen, verantwoordelijkheden overnemen of zover opgaan in de ander, dat je jezelf verliest of onbewust terecht komt in overdracht en tegenoverdrachtssituaties. Een valkuil van alles zien en bevlogen zijn, is dat je ook moeilijk dingen kunt laten liggen, teveel hooi op je vork neemt, gemakkelijk over je grenzen gaat, vergeet pauzes te nemen of het perfect wil doen.

Stresspreventie door zelfwaardering
(Hoog)gevoelige mensen hebben een aparte kijk op de wereld maar zijn daar vaak erg onzeker van geworden. Zij zien alles, ervaren intens en zijn zich bewust van allerlei subtiele signalen in de wereld die anderen amper opmerken. Waar de meeste mensen een ‘deaf and blind-filter’ hebben opgeworpen voor drukte, herrie en ongemak, ervaren HSP-ers (HoogSensitief Persoon) dit aldoor bewust. Ze zijn dus dagelijks in hoge mate in de weer om overal op te reageren. Zoveel waarnemen is een gave, maar wel een vermoeiende.

Mensen hebben de neiging om hun eigen waarheid als maatstaf te nemen. Wat ze zelf niet zien, dat ‘is’ er niet. Ouders van hooggevoelige kinderen hebben vaak niet doorgehad dat hun kind veel meer zag, wist en voelde dan zij zelf. Als het kind vroeg om bevestiging (“Zie jij dat ook?”) kregen ze vaak als antwoord, “Ach, je ziet spoken.”, “Je beeld het je maar in” of “Je ziet dingen die er niet zijn”. Het maakt dat hooggevoelige kinderen vaak niet zijn bevestigd in hun eigen waarneming en hun gevoel. Niet zelden zijn ze gaan twijfelen aan hun eigen waarheid: “Ik zie het blijkbaar verkeerd” of “Het zal wel aan mij liggen”, “Ik zal mijn mond maar houden”, uitmondend in een attitude van “laat maar”.

Twijfelen aan de eigen waarneming doen hooggevoelige personen vaak nog steeds. Ontmoeting met andere HSP-ers en opnieuw uitzoeken ‘of het waar is’ wat je ziet, is dan broodnodig om alsnog die bevestiging te krijgen: “Zie ik het goed? Zie je wel, ik ben niet gek!”

In de bedrijfspsychologie wordt stressbestendigheid gedefinieerd als ‘het vermogen om effectief om te gaan met tegenslag, tijdsdruk en persoonlijke kritiek’ (2009, van der Horst). ‘Hoe meer je je aantrekt van anderen, hoe gevoeliger je vaak bent, hoe meer stress je ervaart. Want hoe kun je het iedereen naar de zin maken? Als bovendien je zelfwaardering minder is, ben je sneller van slag door meningen van anderen. Je wordt veel gevoeliger voor kritiek als je zelf al twijfelt aan je eigen plannen.’

‘Onderspannenheid’ door te weinig uitdaging
Heeft een bedrijf eenmaal een bevlogen werknemer in dienst die goede prestaties levert, dan doet de werkgever er goed aan om deze medewerker in zoveel mogelijk uitdagend werk te blijven voorzien. Het meest frustrerende is namelijk om niets te leren.

De grootste klacht van HSP-ers is vaak vermoeidheid en soms is die vermoeidheid richtingbepalend geworden: uit angst om niet zoveel aan te kunnen heeft men zijn leven zover ingeperkt dat er kraak nog smaak aanzit. Een duivels dilemma. Maar sleur is eveneens een bron van stress!  Als je mensen, die in wezen een creatieve en kritische geest hebben, die bevlogen zijn en alles zien, geen uitdaging biedt en geen verantwoordelijkheden toewijst, raken zij gefrustreerd.

De symptomen van ‘onderstress’ komen vrijwel overeen met die van stress en overspannenheid: vermoeidheid, slecht slapen, hoge bloeddruk, een opgejaagd gevoel, prikkelbaarheid en verminderd zelfvertrouwen (2007, Smit). En dan heb ik het nog niet eens over de stress door de financiële consequenties.

Doorbreken van vermoeidheid en opbouwen van energie
Veel hooggevoelig mensen weten niet dat hun gevoeligheid er de oorzaak van is dat ze stelselmatig overprikkeld en langzamerhand uitgeput zijn geraakt. Terugdringen van vermoeidheid en het opbouwen van energie heeft dan ook de eerste prioriteit. Maar hoe doe je dat? Hoe scherm je je enerzijds af voor al te veel invloeden van buitenaf en blijf je toch in contact met je werk en je gezin? Veel mensen zijn gewend geraakt zichzelf ‘weg te geven’.

Coaching en training kan er voor zorgen dat je je bewust wordt van je aangeleerde stijl van omgaan met je energie. Bewustwording van wat je doet geeft inzicht in je automatische  ‘overlevings’patronen: de gewoonte die je hebt aangewend om je te handhaven maar waarmee je vaak ongemerkt over je grenzen gaat. Inzicht hierin stelt je in staat om alerter te reageren en op een andere manier keuzes te maken.

Mogelijk is het ook om ontspanningstechnieken te leren om tot rust te komen en meditaties om sneller weer op te laden.

Meer bewegen helpt ook. Wie tussen de vergaderingen door een paar trappen op en af rent en in de pauze buiten een half uurtje wandelt, verbetert de doorbloeding van de hersenkwabben en stimuleert de hormoonhuishouding van de hersenen.

Veranderingen in je werk bewerkstelligen
Soms liggen oplossingen op je werk eenvoudig voor de hand als je de stressoren weet. Soms is een heroriëntering op je functie of taken nodig. Andere keren is het nodig om gericht in te zetten op stresspreventie. Soms is men zo ver uit balans geraakt dat een re-integratietraject nodig is.

Een cursus of coachtraject over hooggevoeligheid is  een motor om beter uit de voeten te kunnen op je werk en bepaalde patronen of praktische zaken te veranderen. Ik kan niet vaak genoeg zeggen: doe dit op tijd en niet pas als je al burnout bent. Als je er vroeg bij bent gaat het herstel vele malen sneller. Maar ik weet ook: niet altijd heb je dit door.

Gestalttraining en coaching hooggevoeligheid, helpt je uit te zoeken wat je in jouw geval nodig hebt om sensitief, in balans te blijven en te groeien. Je werkgever en jij, je medewerkers en collega’s hebben er allemaal belang bij dat je goed functioneert, dat je je blijft ontwikkelen en dat je gemotiveerd aan het werk bent. Voor jou kan het preventie van stressklachten betekenen, meer uitdaging en energie, minder onnodige overprikkeling, een betere balans in werk en ontspanning en een betere beheersing van je ‘voelsprieten’.

Hooggevoeligheid inzetten in je werk
Hoe meer je je bewust bent van wat je ziet, van wat je vindt, wat je wilt en wat bij je past, hoe meer het je zult lukken om in een heleboel situaties geen stress meer te ervaren. In alles gaat het er om om een eigen standpunt in te nemen. Hoe meer je van jezelf overtuigd bent en je niet aldoor ophangt aan het oordeel van anderen, hoe minder stress het je op zult leveren. Hoe meer waardering voor jezelf, des te beter je je ideeën ook ter discussie en op tafel kunt leggen.

Als je werkt in de zorg of binnen welzijn, zul je merken dat je eerder in zult spelen op signalen van cliënten en  hun omgeving. Als adviseur zul je snel zien wat er nodig is. Als ontwerper zul je snel en ‘creatief’ denken. Belangrijk is dat je helderheid krijgt in je waarneming. Dat je signalen oppikt, checkt, juist en oordeelloos interpreteert; dat je dit kunt communiceren en dat je leert vertrouwen op je waarneming.

Gevoelig zijn voor wat er om je heen gebeurt, heeft het nodig dat je ook sensitief blijft voor wat het met jou doet. Zo leer je je gevoeligheid als gave in te zetten, zonder jezelf te verliezen.